Áo cưới trước cổng chùa

Áo Cưới Trước Cổng Chùa là một vở tuồng nổi tiếng được xem là để đời của soạn giả Kiên Giang được viết vào khoản thập niên 50, kể lại một chuyện tình đẹp nhưng trắc trở, bi đát của xứ nước mặn Hà Tiên.

Xuân Tự và Phương Thành là hai người bạn gái từ nhỏ. Phương Thành mồ côi sống thời thơ ấu với lão Hải Lâm – cha Tô Châu – và thời con gái với mẹ ruột của Xuân Tự. Phương Thành lớn tuổi hơn nhưng giống Xuân Tự từ nết na đến giọng nói. Xuân Tự đã hứa hôn với Tô Châu – con trai của lão Hải Lâm một bạn cố tri của cha Xuân Tự. Những ngày chưa cưới, Xuân Tự và Tô Châu trong những ngày rằm tháng Giêng thường thắp đèn trời:

Mỗi năm mỗi thắp đèn trời
Cầu cho cha mẹ sống đời với con

Tổng trấn Hà Tiên lúc bấy giờ là Mạc Thiên Tử nhân dịp di viếng chùa đã ghé mắt xanh đến nàng Xuân Tự. Từ đó Xuân Tự được đưa về Mẫu đơn trình để làm thứ thiếp. Xuân Tự vẫn không quên mình là cô gái đất phù sa và đã hứa hôn nên từ khước mặc áo gấm nhung để làm bà Tổng Trấn. Nhưng rồi…

Áo cưới em treo trước cổng chùa
Tình đầu trao trả lại người xưa

Đời em như cánh Phù dung rụng
Trước cổng chùa tầm tã gió mưa

Ngày rằm tháng Giêng đã tới, đó là ngày cưới của Tô Châu, sư nữ chùa Phù Dung trở về thềm cũ để chứng kiến lễ cưới giữa Tô Châu – Phương Thành, tiếng pháo cưới vừa dứt, tiếng chuông chùa lại ngân nga, người sư nữ Xuân Tự trở lại chùa Phù Dung, người mẹ mù lòa mĩm cười:

Mẹ tin con mới vu quy
Dẫu rằng Xuân Tự qui y lâu rồi./.