(CLV) – Gặp duyên may theo nghề hát, nghệ sĩ Thanh Nguyệt định danh trên sân khấu cải lương với hàng chục vở diễn và đoàn hát tên tuổi.

Gặp duyên may theo nghề hát

NSƯT Thanh Nguyệt có chung xuất phát điểm giống như các nghệ sĩ tài danh: NSƯT Lệ Thủy, NS Hồng Nga, NSƯT Ngọc Giàu, Kim Ngọc…, chị được cha mẹ gởi vào Thánh thất Cao Đài Bạc Liêu để học đạo và học chữ. Gặp duyên may có người biết đờn, phát hiện giọng ca của chị trầm ấm, thanh thoát nên tình nguyện dạy cho học ca theo đúng nhịp đờn, đúng bài bản. Vào thời điểm đó có nhiều đoàn cải lương đang cần nhiều diễn viên trẻ nên chị có được dịp may để tiến thân.

Soạn giả Kiên Giang kể: “Nhờ có giọng tốt, Thanh Nguyệt được nhận vô Ban Đồng Nhi ca trong các buổi cúng lễ, khi cô được 8 tuổi đã bắt chước ca bài cô Lắng tiếng chuông ngân của nữ nghệ sĩ Thanh Nga ca trong đĩa. Giọng ca của Thanh Nguyệt đã khiến cho ông nhạc sĩ đàn kìm Năm Nhu trong Thánh thất chú ý nên ông tìm đến nhà Thanh Nguyệt để thu nhận Thanh Nguyệt làm đệ tử. Ông dạy cho Thanh Nguyệt ca đủ ba Nam, sáu Bắc và vọng cổ. Tôi còn nhớ Thanh Nguyệt có người cha nuôi giấu cán bộ cách mạng, bị bắt giam tù mấy năm. Thanh Nguyệt phải nghỉ học để phụ má nuôi đàn em thơ dại. Khi cha mãn hạn tù trở về, ông mất sức luôn, không làm gì được. Một hôm, ông gặp lại người bạn cũ (ông Mười Ô) trong một gánh hát, dẫn ông này về nhà chơi. Ông trông thấy cô bé Thanh Nguyệt, liền khen: “Con nhỏ mặt mũi sáng láng quá! Nó có biết ca không?”. Cha Thanh Nguyệt nói: “Tôi thấy nó đọc kinh hay lắm, chứ ca thì chưa nghe!”. Gia đình đạo Cao Đài, kinh đọc nghe vần điệu ngân nga. Sau đó Thanh Nguyệt trở thành đệ tử thầy Năm Nhu và được người bạn của cha giới thiệu ca trên Đài phát thanh tỉnh Bạc Liêu, mỗi tuần ca hát một lần, thính giả rất thích thú“.

NS Thanh Nguyệt tên thật là Nguyễn Thị Thanh Nguyệt, sanh ngày 17 tháng 9 năm 1947, quê ở xã Vĩnh Lợi, Bạc Liêu. Cha là ông Nguyễn Văn Xinh, thợ xây cất nhà, mẹ là bà Vưu Thị Lành, buôn bán. Năm 1962, NS Thanh Nguyệt được giới thiệu vào đoàn hát Hoa Sen. Ông Bầu Bảy Cao sau khi nghe thử giọng ca, ông nhận Thanh Nguyệt vào đoàn hát và giao Thanh Nguyệt cho nữ nghệ sĩ đàn tranh Tuyết Mai rèn luyện thêm theo lối ca hát trên sân khấu. Đêm đêm Thanh Nguyệt ngồi bên cánh gà, theo dõi và học các lối diễn của các nghệ sĩ đàn anh đàn chị.

Đoàn hát Hoa Sen của ông bầu Bảy Cao là một đoàn hát đại ban, lúc đó Hoa Sen đã không còn hát các tuồng chiến tranh mà chuyển qua diễn các tuồng xã hội cận đại như: Bến hẹn năm xưa, Sanh Dưỡng đạo đồng, Người thám tử què, Người Mẹ Việt Nam…. Thành phần diễn viên thời đó có: NS Bảy Cao, Việt Kiều, Minh Luông, Huỳnh Minh, Tuấn KIệt, Vân Nam, Điền Sơn, Đắc Thành, hề Văn Hường, Phượng Hoàng,… về nữ diễn viên có Kim Luông, Ngọc Hạnh, Ánh Hồng, Diệu Hiền, Kim Loan, Thùy Lan…. Đào chánh đoàn Hoa Sen, nữ diễn viên Ngọc Hạnh bất ngờ xin nghĩ, ông Bầu Bảy Cao cấp tốc tập cho Thanh Nguyệt thế vai của Ngọc Hạnh trong tuồng Bến hẹn năm xưa. Lần đầu tiên bước ra sân khấu, Thanh Nguyệt lại phải hát thế một vai đào chánh, nhờ từ lâu Thanh Nguyệt theo dõi và học tuồng bên cánh gà nên Thanh Nguyệt thành công trong vai diễn. Ông Bầu Bảy Cao giao cho Thanh Nguyệt hát chánh thêm trong các tuồng Sanh dưỡng đạo đồng, Người mẹ Việt Nam.

NS Thanh Nguyệt nhớ mãi kỷ niệm của chuỗi ngày đi hát, đó là cuối năm 1962, đoàn Hoa Sen hát ở Vạn Giả, chị được tin mẹ mất. Lúc đó đoàn Hoa Sen không ký hợp đồng với chị, vì dù chị hát vai chánh nhưng ông Bầu xem như đang học hát, nên phát lương thấp, chị không có tiền về quê. Các nghệ sĩ trong đoàn chung đậu lại giúp cho chị số tiền đủ mua vé xe và cô bạn thân tên Phi tháp tùng đi với chị về quê thọ tang mẹ. Nhưng cũng mất 9 ngày chị mới về đến quê nhà vì đường xá thời đó rất khó di chuyển.

Mẹ mất, các em của Thanh Nguyệt sống bơ vơ vì cha của Thanh Nguyệt tái giá để có người chăm sóc hai đứa em sinh đôi mới 6 tuổi, còn một đứa 8 tuổi và đứa nữa 10 tuổi. NS Thanh Nguyệt quyết đi hát kiếm tiền nuôi các em.

Cuối năm 1963, các em của Thanh Nguyệt ngã bịnh, chị mượn tiền của ông Bầu Bảy Cao để lo thang thuốc cho các em nhưng ông Bầu bảo không có tiền. Lúc đó đoàn Hoa Sen hát gần đoàn Kim Chưởng, một đoàn nổi danh: “Anh hùng lưu diễn miền Trung“. Bà Bầu Kim Chưởng cho người đến xem hát, phát hiện giọng ca và sắc vóc của Thanh Nguyệt, biết có thể đào tạo thành nghệ sĩ tên tuổi nên bà Bầu Kim Chưởng mời Thanh Nguyệt đến nói chuyện.

Thanh Nguyệt thật thà kể lại việc hát không hợp đồng và lương ở đoàn Hoa Sen rất thấp. Bà Kim Chưởng hứa tăng lương gắp đôi và đưa cho Thanh Nguyệt 20.000 đồng, bảo ký vào một tờ giấy, cam kết nếu Thanh Nguyệt hát không đúng hai năm cho đoàn Kim Chưởng thì phải bồi hoàn cho đoàn 200.000 đồng. Đó là một cách ràng buộc người nghệ sĩ phải giữ đúng như đã cam kết. Vì các em đau đang cần tiền và cũng vì muốn theo đoàn Kim Chưởng học hát nên NS Thanh Nguyệt ký nhận 20.000 đồng.

Bước ngoặt mới trong đời nghệ sĩ

NS Thanh Nguyệt xin nghỉ hát đoàn Hoa Sen, ông Bầu biết việc NS Thanh Nguyệt ký hợp đồng với Kim Chưởng, ông bảo Thanh Nguyệt ở lại hát cho Hoa Sen, ông sẽ ra 200.000 đồng để thối lại đoàn Kim Chưởng. Thấy cách đối xử của ông Bầu Cao không tình cảm, NS Thanh Nguyệt đã cương quyết rời đi để gia nhập đoàn Kim Chưởng.

Đây chính là bước ngoặt mới trong sự nghiệp nghệ thuật của NS Thanh Nguyệt. Khi chị về hát trên sân khấu Kim Chưởng từ năm 1964, lúc đó đoàn có các diễn viên: Phương Quang, Thanh Nhàn, Trường Xuân, Dũng Thanh Lâm, Diệp Lang, Phi Hùng, Hề Minh, hề Vui…Về dàn nữ diễn viên có: NS Phượng Liên, Trương Ánh Loan, Kim Liên, Thanh Nguyệt…

Chị đã hát qua những vở: Người gọi đò bên sông (vai Nhật Thường Dung), Mười đêm hương lửa (vai Cát Dung), Qủy Bảo (vai Thất Hồn Nhân)… Và NS Thanh Nguyệt nổi danh qua vai Tiểu Long Nữ trong tuồng Song long thần chưởng, chị được giới thiệu tham gia giải Thanh Tâm năm 1964.

Đến vòng chung kết, NS Thanh Nguyệt đứng hàng thứ ba, sau nghệ sĩ Lệ Thủy và Thanh Sang. Năm 1964, giải thưởng Thanh Tâm chỉ phát hai giải Huy chương vàng nên Lệ Thủy và Thanh Sang được trao giải. NS Thanh Nguyệt rớt năm đó và phấn đấu cho năm kế tiếp. Chị nổi danh qua vai Gia Cát Anh, tuồng Thiên hạ đệ nhất kiếm và đúng như lời dự đoán của báo giới và công chúng năm 1965 chị đoạt huy chương vàng giải Thanh Tâm.

Soạn giả Nguyễn Phương nhận xét: “Chỉ sau ba năm đi hát qua hai đoàn Hoa Sen và Kim Chưởng, nữ nghệ sĩ Thanh Nguyệt đã vinh dự đoạt được huy chương vàng giải Thanh Tâm, một giải thưởng sân khấu mà các nam nữ nghệ sĩ cải lương đều mơ ước. Buổi phát giải Thanh Tâm 1965, Thanh Nguyệt hát trên sân khấu Dạ Lý Hương vở Bụi mờ ải nhạn, được khán giả và ký giả kịch trường nhiệt liệt khen ngợi. Năm 1966, hết hợp đồng với Kim Chưởng, Bầu Long Kim Chung mời Thanh Nguyệt về hát với 250.000 đồng, hát trong đoàn Kim Chung 1 với các nghệ sĩ Kim Chung, Bích Hợp, Kim Tuyến, Như Ngọc, Tấn Tài, Thanh Hải, Hoài Trúc Phương, Minh Đạt, Ngọc Toàn, Quang Hữu, hề Văn Hường và Ba Hội. NS Thanh Nguyệt đã hát ở đoàn Kim Chung 1 các tuồng: Đường Minh Hoàng – Dương Quí Phi, Lưới tình, Kiếm khách Cao Đại Sơn, Thoại Ba công chúa, Tóc gởi sân chùa…. Đến năm 1968, NS Thanh Nguyệt sang hát ở đoàn Kim Chung 5 qua các tuồng: Bão cát, 14 đêm tình, Thằng điên và nàng công chúa. Năm 1971, Thanh Nguyệt cộng tác với đoàn Thái Dương của bà Bầu Tiêu Thị Mai và năm 1972, được mời đi biểu diễn cải lương ở Hội Chợ nước Lào. Năm 1974, hát ở đoàn Tiếng Hát Dân Tộc của bầu Năm Cư các tuồng: Tuổi hồng cho em, Chuyện tình An Lộc Sơn, Mạnh Lệ Quân, Mùa thu lá bay…. Sau năm 1975, NS Thanh Nguyệt về hát cho các đoàn hát Trung Hiếu, Thanh Minh, Saigon 1, Trần Hữu Trang, đoàn 2-84 và thu nhiều vở vidéo cải lương: Lương Sơn Bá Chúc Anh Đài, Qua cầu đắng cay, Lan và Điệp, Nước biển mưa nguồn…”.

Nghệ sĩ Thanh Nguyệt được mời thu vidéo cải lương rât nhiều, chị chuyên đóng các vai bà mẹ nông dân suốt đời chịu thương chịu khó hy sinh vì chồng vì con. Với phong cách diễn xuất chân thật, giọng ca trầm ấm, lấy nước mắt khán giả, nên NS Thanh Nguyệt được các đạo diễn tin cậy, mời hóa thân vào các số phận bà mẹ hiền, gặp nhiều bi kịch.

Thanh Nguyệt gá nghĩa với soạn giả Mộc Linh, một soạn giả nổi danh trong giới cải lương, có một con trai tên Thế Phi. Tuy nhiên cuộc hôn nhân này đã không kéo dài. Sau đó nhiều năm, NS Thanh Nguyệt tái giá với nghệ sĩ Quốc Nhĩ, đồng nghiệp trong đoàn hát Thanh Minh. Quốc Nhĩ rất thương Thế Phi, chăm sóc dạy dỗ như con ruột của mình. Thế Phi cũng yêu thương Quốc Nhĩ như cha ruột của mình.

Thế Phi có thời gian học hát trong đoàn Đồng Ấu Trần Hữu Trang, hợp cùng với Bảo Ngọc thành một cặp diễn viên đầy triển vọng. Thế Phi sáng tác nhiều kịch bản cải lương như: Khúc nhạc tương phùng, được thu vidéo và được khán giả và báo chí ngợi khen. Thế Phi đã nối nghiệp cha làm nghề soạn giả tuồng cải lương. Hiện nay hai vợ chồng Thanh Nguyệt – Quốc Nhĩ là một cặp vợ chồng hạnh phúc, đầm ấm. Hai anh chị thường có mặt trong các show diễn cải lương hoặc cùng đèo nhau đi hát chùa gây qủy từ thiện. Giới nghệ sĩ và khán giả quen biết rất ái mộ cuộc sống hạnh phúc và chuyên làm việc từ thiện của Thanh Nguyệt và Quốc Nhĩ. Mới đây, HTV đã thu hình vở Nữ tướng Nguyễn Thị Định, NS Thanh Nguyệt đã được mời đóng vai diễn này. Chị vẫn thường xuyên tham gia biểu diễn các vở tuồng về Phật giáo do Đoàn Thanh Nga tổ chức. Ngoài ra còn tham gia thu âm bài ca cổ, bài bản cải lương trên sóng Đài Tiếng nói Nhân dân TP HCM.

NS Thanh Sang kể: “Nghệ sĩ Quốc Nhĩ nhờ Tiếng trống Mê Linh se duyên với Thanh Nguyệt, rồi ông nhẫn nhịn nuôi đứa con riêng của vợ, thương như con ruột. Anh hiền lành, còn chị chung thủy, đảm đang. Vợ chồng già hủ hỉ với nhau trong căn nhà nhỏ ở Gò Vấp, con trai và cháu nội ở gần đó cứ chạy tới chạy lui thăm viếng. Những ngày chị đi quay phim thì anh ở nhà chăm sóc người chị vợ bị bệnh tâm thần nay đã lớn tuổi. Khi chị ở nhà, anh cũng lo trong lo ngoài để chị rảnh rang học thoại kịch bản phim. Hàng xóm của vợ chồng Quốc Nhĩ, Thanh Nguyệt chính là NS Hùng Minh. Nghệ sĩ chúng tôi khi về chiều lúc nào cũng nhớ đến thời vang son của sân khấu và bảo ban nhau hãy giữ lấy chữ nghề. Trong số những nghệ sĩ tâm huyết với cải lương phải kể đến Thanh Nguyệt và Quốc Nhĩ”.

Không bị ảnh hưởng bởi sân khấu cải lương thu hẹp

Nhiều năm sau này, tên tuổi NSƯT Thanh Nguyệt gắn liền với bảng hiệu 2-84, và chị đã tạo nhiều dấu ấn trên sân khấu này. Với Thị Bình trong Lôi Vũ do NSND Diệp Lang dàn dựng chị được khán giả yêu mến. Sau đó chị tiếp tục sáng tạo xuất sắc vai bà mẹ bị mù của nàng Xuân Tự trong vở Áo cưới trước cổng chùa. Bên cạnh những vai bà mẹ hiền hậu, khắc khổ, NS Thanh Nguyệt còn hóa thân vào những dạng vai lẳng – độc và tạo được thành công nhất định như: Cô Ba trong vở Kiếp chồng chung (1990), Bà mẹ từ nước ngoài về trong vở Lời ru của biển (1991)….

Năm 1994 NS Thanh Nguyệt xuất hiện trong vở Cơn lũ của đoàn Văn Công 2 TPHCM bên cạnh NS Châu Thanh, Mỹ Thu… Năm 2005, chị đóng vai bà Hai Hương trong Đời cô lựu tại rạp Hưng Đạo, thay thế NS Ngọc Giàu rất”ngọt”.

Giờ đây, sàn diễn cải lương ngày bị thu hẹp, NSƯT Thanh Nguyệt tham gia nhiều hơn vào lĩnh vực phim truyền hình. HTV đang thực hiện vở cải lương truyền hình Tấm lòng của biển, chị được mời chọn đóng vai bà mẹ. Bên cạnh đó Đài Truyền hình TPHCM đã phát sóng vở cải lương Áo cưới trước cổng chùa (soạn giả Kiên Giang), chị đóng vai mẹ Xuân Tự – vai diễn để đời của chị. Ở tuổi 69, nghệ sĩ Thanh Nguyệt vẫn giữ được gương mặt đậm nét phúc hậu. Ngoài việc tham gia ca tài tử, diễn chương trình cổ nhạc như Vầng trăng cổ nhạc của HTV, chị còn được những chương trình quảng cáo mời đóng các vai nội ngoại trong một gia đình hạnh phúc.